Дети, семья и мода

Д&#1199ниeж&#1199зілік дeнсaулы&#1179 сa&#1179тaу &#1201йымыны&#1187 м&#1241лімeттeрі бoйыншa, &#1241лeмдe &#1241рбір &#1199шінші &#1241йeл нeмeсe &#1241йeлдeрді&#1187 35 пaйызы т&#1201рмысты&#1179 зoрлы&#1179-зoмбылы&#1179ты&#1187 &#1179&#1201рбaны бoлaды. &#1178aзір eліміздe &#1179oр&#1171aнсыз &#1241йeлдeргe пaнa бoлaтын «Aнaлaр &#1199йі» aз eмeс. Сoл &#1199йлeргe &#1241йeлдeр &#1179aндaй жa&#1171дaйлaрдa бaрaды? 

&#1178oлдaрынa бaлaлaрын &#1201стaп, дaлaдa &#1179aлып жaт&#1179aн aнaлaр&#1171a пaнa бoлып ж&#1199ргeн &#1199йлeрді&#1187 бірі — Т&#1201рмысты&#1179 зoрлы&#1179-зoмбылы&#1179 ж&#1241бірлeнушілeрінe aрнaл&#1171aн Arasha бaспaнaсы. Oсы бaспaнaны&#1187 дирeктoры, «&#1178aзa&#1179стaнны&#1187 тe&#1187 &#1179&#1201&#1179ы&#1179 пeн тe&#1187 м&#1199мкіндік институты» &#1179o&#1171aмды&#1179 &#1179орыны&#1187 президенті, психолог Маргарита &#1256скембаева Tengrinews.kz тілшісіне бірнеше &#1241йелді&#1187 о&#1179и&#1171асын айтып берді. 

14 жасында зорлан&#1171ан

Баспанамыз&#1171а келіп т&#1201р&#1171ан &#1241йелдерді&#1187 бірі 14 жасында зорлан&#1171ан, 16 жасында &#1199йінен &#1179ашып кеткен. Оны&#1187 анасы &#1179ызы 14 жаста бол&#1171анда &#1199йіне т&#1199рлі еркекті ертіп келетінді шы&#1171ар&#1171ан. Бір к&#1199ні анасы д&#1199кенге шы&#1171ып кеткенде ер адам &#1179ызды зорла&#1171ан. Сол уа&#1179ыттан бері анасымен т&#1201ру &#1179иын&#1171а со&#1179&#1179ан &#1179ыз &#1199йінен &#1179ашып кетіп, вокзалда бірнеше к&#1199н т&#1199неген. Ол вокзалда отыр&#1171анда жанына бір жігіт келіп, &#1179алын с&#1201ра&#1171ан. С&#1257йтіп, бар жа&#1171дайды айтып берген &#1179ызды &#1241лгі жігіт &#1199йіне апарып, анасына «&#1199йленемін» деген . Жігіт те анасына бар о&#1179и&#1171аны айтып беріпті. Алайда жігітті&#1187 анасы &#1179арсы болып, екеуі сонда да &#1199йленген. Енесімен бірге т&#1201ру &#1179аншалы&#1179ты &#1179иын болса да шыда&#1171ан &#1179ызды&#1187 бірінші баласы шетінеп кетеді. Кейін екі бала туады. Біра&#1179 бірнеше жылдан кейін к&#1199йеуі сотталады. Ол есірткі саудасымен айналыс&#1179ан екен. &#1200лы соттала сала анасы &#1241йелді екі баласымен &#1179уып шы&#1179&#1179ан. Бірнеше к&#1199н саяба&#1179та т&#1199неген &#1199шеуін с&#1201лулы&#1179 салонында ж&#1201мыс істейтін &#1241йел бай&#1179ап, бізге хабарласты. С&#1257йтіп, ол &#1241йел балаларымен баспанамызда т&#1201рып жатыр.

Иллюстрация. © grifoninfo.ru

ВИЧ ж&#1201&#1179тыр&#1171анын біліп, тастап кеткен

Бір к&#1199ні СПИД орталы&#1171ынан д&#1241рігер хабарласты. «Бізде бір &#1241йел жатыр, ВИЧ ж&#1201&#1179тыр&#1171ан, &#1179олында екі баласы бар, оларды&#1187 біреуі жа&#1187а ту&#1171ан, о&#1171ан баланы емізуге болмайды, баласы аш, аштан &#1257леді», деді. С&#1257йтіп, ол &#1241йел екі &#1201лымен бізге келді. Стандарт бойынша, м&#1201ндай &#1241йелдерді баспанамыз&#1171а т&#1201р&#1171ыза алмаймыз, б&#1241ріне ж&#1201&#1171уы м&#1199мкін, сонды&#1179тан ол мешітті&#1187 пешін жа&#1171ып, сол мешітте т&#1201рып ж&#1199рді. Біз о&#1171ан материалды&#1179, за&#1187ды&#1179 к&#1257мектерді к&#1257рсетіп т&#1201рамыз. Баспана&#1171а келгенде &#1179олында не &#1179&#1201жаты, не бір заты болмады. Айтуынша, ата-анасы &#1179айтыс бол&#1171ан, ал жолдасы мен бір баласы жол апатына т&#1199сіп, олар да &#1179айтыс болыпты. Кейін екінші м&#1241рте т&#1201рмыс&#1179а шы&#1171ып, екінші баласын ту&#1171анда &#1179анынан ВИЧ табыл&#1171ан. М&#1201ны естіген к&#1199йеуі &#1241йелді екі баласымен тастап, жо&#1179 болып кеткен. &#1240йел оралман екен, азаматты&#1171ы болма&#1171ан. Сол &#1199шін босан&#1171анда 118 мы&#1187 те&#1187ге т&#1257леуі тиіс болыпты. &#1178олында бар 10 мы&#1187 те&#1187гені т&#1257леп, &#1179ал&#1171ан 108 мы&#1187ы т&#1257ленбегені &#1199шін перзентханада&#1171ылар т&#1257л&#1179&#1201жатын алып &#1179алыпты. Кейін &#1179&#1201жатын алып бердік. Біраз уа&#1179ыттан кейін кіші &#1201лы бронхит болды. Азаматты&#1171ы болма&#1171ан со&#1187 тегін медициналы&#1179 к&#1257мек ала алмайтын білген ол жедел ж&#1241рдем ша&#1179ырма&#1171ан, баласы &#1257ліп &#1179ала жаздады, тиісті орындар&#1171а хабарласып, аурухана&#1171а жат&#1179ызды&#1179, емделіп шы&#1179ты. &#1198лкен &#1201лын мектепке &#1179абылдамай, екі ай бойы саба&#1179&#1179а барма&#1171ан, оны мектепке орналастырды&#1179.

Демалыссыз ж&#1201мыстан ту&#1171ан &#1179ыз&#1171аныш

&#1198ш баласы бар бір &#1241йел баспанамызда т&#1201рып жатыр. Ол балаларын асырау &#1199шін демалыссыз, базарда ж&#1201мыс істейді. Демалыссыз істеген ж&#1201мыс орны к&#1199ніне 3 мы&#1187 те&#1187ге т&#1257лейді. К&#1199йеуі &#1241йелін &#1179ыз&#1171анып, «та&#1187нан кетесі&#1187, кешке келесі&#1187, кіммен, &#1179айда ж&#1199ргені&#1187ді бір &#1178&#1201дай біледі» деп &#1199немі &#1201рып-со&#1179&#1179ан. Тіпті балаларыны&#1187 к&#1257зінше со&#1179&#1179ы&#1171а жы&#1179&#1179ан. К&#1199йеуі ішімдікке тым &#1179&#1201мар болыпты, оны&#1187 со&#1179&#1179ысына шыдама&#1171ан &#1241йел &#1199йінен &#1179ашып, бізге келді. Шымкентте анасы мен інісі т&#1201рады, бір кездері пана іздеп олар&#1171а да барыпты. Біра&#1179 олар «&#1179айтып келді&#1187, елді&#1187 с&#1257зі бар» деп сый&#1171ызба&#1171ан. Балалары бір жерден &#1241келерін к&#1257ріп &#1179алудан &#1179атты &#1179ор&#1179ып ж&#1199реді. &#1240йел &#1199немі базарда&#1171ы ж&#1201мысында, балалары баспанада, бізде &#1179алады.

Иллюстрация. © pixabay.com

&#1178ызымен &#1179осып со&#1179&#1179ы&#1171а жы&#1179&#1179ан

&#1240сел деген &#1241йелді&#1187 бес баласы бар. К&#1199йеуі &#1199немі со&#1179&#1179ы&#1171а жы&#1171ып, &#1241йелімен &#1179осып &#1179ызын да &#1201р&#1171ан. Полиция&#1171а бірнеше м&#1241рте барып, арыз жаз&#1171ан, алайда олар еш&#1179андай шара &#1179олданбапты. Оларды&#1187 айтуынша, &#1201рып-со&#1171у салдарыны&#1187 3 т&#1199рлі де&#1187гейі болады ж&#1241не со&#1179&#1179ы&#1171а жы&#1179&#1179ан адамды жазалау &#1199шін зардап шегушіні&#1187 ая&#1171ы немесе &#1179олы сынуы керек, бас&#1179а жа&#1171дайда айтарлы&#1179тай жаза мен шара &#1179олданылмайды. Б&#1201л &#1241йел бес баласын ертіп туыстарын панала&#1171ан, алайда олар да сыйдырмай, кетуге м&#1241жб&#1199р болыпты. Балалары да, &#1257зі ол ер адаммен т&#1201р&#1171ысы келмейді, біра&#1179 баратын жері де, т&#1201ратын баспанасы да жо&#1179.

Тама&#1171ы то&#1179ты&#1179, ж&#1201мысы жо&#1179ты&#1179, аздырар адам баласын

Т&#1201рмыста&#1171ы зорлы&#1179-зомбылы&#1179&#1179а шыдамай, бізге &#1179ашып келген &#1241йелдерді&#1187 арасында д&#1241улетті отбасынан шы&#1179&#1179ан, жа&#1171дайы жа&#1179сылар да болды. Бір &#1241йел &#1179олында т&#1257рт &#1201лы бар, ая&#1171ында ш&#1241ркей, бір &#1179абат киімін салып ал&#1171ан, бізге келді. &#1256зі 35 жаста, к&#1199йеуі 47-де бол&#1171ан. Жолдасы 47 жас&#1179а келгенше &#1257мірі ж&#1201мыс істеп к&#1257рмеген, &#1241йел де ж&#1201мыс істемеген. Себебі ж&#1201мыс істейтіндей м&#1201&#1179тажды&#1179 болмапты, ер адамны&#1187 ата-анасы кезінде жа&#1179сы жерде ж&#1201мыс істеп, балаларыны&#1187 бар жа&#1171дайын жасап берген. &#1178аланы&#1187 мы&#1179ты аудандарында, з&#1241улім &#1199йде т&#1201р&#1171ан. Екеуі де &#1199немі &#1199йде, болмайтын н&#1241рсеге ашуланып, себепсіз &#1179ыз&#1171анып, к&#1199йеуі &#1241йелін &#1199немі &#1201рып отыр&#1171ан. Ол келіншек &#1257те с&#1201лу болатын, жолдасыны&#1187 себепсіз &#1179ыз&#1171анышы мен &#1201рып-со&#1179&#1179анына шыдама&#1171ан ол бізге келіп т&#1201рды. Кейін б&#1201л іс сот&#1179а дейін жетіп, ер адам сотта кешірім с&#1201рап, &#1179айта &#1179осылды. Алайда біраз уа&#1179ыттан кейін екеуі а&#1179ыры ажырасып, екі бала &#1241кесінде, екі бала анасында &#1179алыпты, &#1241йел сол екі баласымен &#1257з анасына кеткен.

Баспана&#1171а келген &#1241йелдерге «міндетті т&#1199рде ажырас» демейміз, &#1179осылып кететін ж&#1201птар да бар, ондай кезде &#1179уанамыз. Себебі, ажырасудан &#1179атты зардап шегетін — балалар. Отбасында&#1171ы жанжал, со&#1179&#1179ы&#1171а жы&#1171у дегенні&#1187 барлы&#1171ы баланы&#1187 психологиясына &#1179атты &#1241сер етеді, бала бірден &#1257зін кін&#1241лайды. Сонды&#1179тан б&#1201л баспананы ашуда&#1171ы басты ма&#1179сат балалар&#1171а к&#1257мектесу болды.

Иллюстрация. © pexels.com

&#1256скембаеваны&#1187 айтуынша, м&#1201ндай баспананы ашу жоспары алты жылдан кейін ж&#1199зеге ас&#1179ан.

«Гендерлік саясатпен 2001 жылдан бері айналысамын. Сол кезден бастап т&#1201рмысты&#1179 зорлы&#1179-зомбылы&#1179 ж&#1241бірленушілеріне арнал&#1171ан баспана ашуды ойладым. Балалар психологі бол&#1171ан со&#1187 к&#1257бінесе ата-аналар балаларымен келетін. 2011 жылы 15 жаста&#1171ы &#1179ызды &#1241кесі со&#1179&#1179ы&#1171а жы&#1171ып, сол кезде &#1179ыз бала к&#1257мек с&#1201рап, &#1241кесінен &#1179ор&#1179ып, &#1199йінен &#1179ашып, «ол &#1199йге бармаймын, &#1179ор&#1179амын, барсам &#1179ашып кетемін немесе асылып &#1257лемін» дейтін к&#1199йге жетті. Ол &#1179ыз &#1257зіне &#1179ол ж&#1201мсауы м&#1199мкін еді, сол &#1199шін &#1179ызды &#1241кесінен ты&#1171ып &#1179ойды&#1179. Біра&#1179 б&#1201л &#1241рекетіміз за&#1187сыз еді, сонды&#1179тан сол кезде ойладым: «ондай балалар&#1171а арнал&#1171ан бір орталы&#1179 керек екен, за&#1187ды к&#1257мек к&#1257рсету &#1199шін баланы&#1187 жанында ата-анасы болуы керек». С&#1257йтіп, 2017 жылы баспананы ашып, атын Аrasha деп &#1179ойды&#1179″, — деді ол.

Баспана басшысыны&#1187 айтуынша, &#1241йелдерге алты т&#1199рлі &#1179ызмет к&#1257рсетіледі.

«Баспана&#1171а бес, т&#1257рт, &#1199ш, е&#1187 кемі бір баламен келетін &#1241йелдер бар. Баспана 20 орынды&#1179, я&#1171ни 20 адам&#1171а арнал&#1171ан. &#1198немі толы&#1179, себебі к&#1257мек с&#1201рап келетіндер к&#1257п, к&#1199ніне б&#1199кіл республикадан хабарласып, &#1241йелдер келіп жатыр. Олар&#1171а психологиялы&#1179, медициналы&#1179, за&#1187ды&#1179 ж&#1241не та&#1171ы да бас&#1179а к&#1257мектер к&#1257рсетеміз. Стандарт бойынша, баспанада 6 ай т&#1201ру&#1171а болады. &#1240йелдер т&#1199рлі курс&#1179а &#1179атысып, ж&#1201мыс&#1179а т&#1201рады. Кейбіріні&#1187 еш&#1179андай &#1179&#1201жаты жо&#1179, за&#1187геріміз к&#1257мектесіп, &#1179&#1201жаттарын да жасап береміз», — деді Маргарита &#1256скембаева.

Айта кетейік, &#1241йелдер мен балалар паналап отыр&#1171ан, жал&#1171а алын&#1171ан баспананы&#1187 иесі &#1199йін &#1257зге ма&#1179сатта пайдаланатынын айт&#1179ан, енді б&#1201л жандар т&#1201ратын шамамен 300 шаршы метрлік баспана керек.